Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r (z późniejszymi zmianami) w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych.
Obowiązany jest, na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej jak również na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo nauczania indywidualnego, dostosować wymagania edukacyjne, do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.
O ustalonych przez siebie wymaganiach dla ucznia nauczyciel zobowiązany jest poinformować rodziców dziecka.
Lepszemu zrozumieniu problemu może posłużyć zdefiniowanie używanej terminologii :
ZABURZENIA ROZWOJOWE – to klasa zaburzeń dziecięcych, charakteryzujących się poważnym zniekształceniem funkcjonowania społecznego, poznawczego, ruchowego i językowego. Obejmuje przypadki głębszego stopnia odchyleń od norm rozwojowych. Do zaburzeń rozwojowych należą: niesłyszenie, niedosłyszenie, niewidzenie, niedowidzenie, niepełnosprawność ruchowa, upośledzenie umysłowe, autyzm, niepełnosprawności sprzężone, choroby przewlekłe, zaburzenia psychiczne, niedostosowanie społeczne, zagrożenie społecznym niedostosowaniem. Uczniowie z w/w zaburzeniami wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki – treści, metod i warunków pracy, dlatego otrzymują z poradni orzeczenia do kształcenia specjalnego. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie dostosowanie wymagań może nastąpić na podstawie tego orzeczenia.
ODCHYLENIA ROZWOJOWE – są to indywidualne opóźnienia rozwoju w stosunku do ustalonych norm, nie będące jednak zaburzeniami z uwagi na niewielkie nasilenie objawów, ograniczony zakres i czas trwania. Do odchyleń rozwojowych należy m.in. inteligencja niższa niż przeciętna.
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ – ogólny termin dotyczący niejednorodnej grupy zaburzeń przejawiających się poważnymi trudnościami w rozumieniu i posługiwaniu się mową i pismem oraz w zakresie zdolności matematycznych. Zaburzenia te są uwarunkowane wewnętrznie i wywołane dysfunkcjami centralnego układu nerwowego. Mimo iż trudności w uczeniu się mogą współwystępować z innymi deficytami ( np. sensorycznymi, upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami społecznymi i emocjonalnymi ) oraz w powiązaniu z oddziaływaniami zewnętrznymi ( np. różnice kulturowe, niewystarczające/niewłaściwe nauczanie, czynniki psychogenne ), nie są one rezultatem tych deficytów czy oddziaływań.
Inaczej mówiąc, zdiagnozowanie specyficznych trudności w uczeniu wykluczają:
- wada słuchu
- wada wzroku
- „widoczne” zaburzenia neurologiczne, powodujące problemy także w innych dziedzinach życia
- niepełnosprawność intelektualna
- choroby somatyczne
- zła sytuacja rodzinna dziecka
- wadliwe metody nauczania
- czynniki emocjonalne ( np. brak motywacji do nauki ) i behawioralne wywierające niekorzystny wpływ na koncentrację uwagi i spełnianie poleceń nauczyciela, tym samym upośledzając zdolność dziecka do nauki.
Ujmując w latach sześćdziesiątych specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu jako syndrom zaburzeń, zwany dysleksją rozwojową, prof. M. Bogdanowicz wprowadziła pojęcia opisujące ich formy :
- dysgrafia : trudności w opanowaniu kształtnego, czytelnego pisma o zadowalającym poziomie graficznym
- dysortografia : trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, zgodnej z regułami ortograficznymi danego języka
- dysleksja : izolowane trudności w czytaniu, bez towarzyszących im innych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych
Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki określa się mianem dyskalkulii.
Uczniowie z tych czterech grup należą do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Obszary dostosowania powinny obejmować:
- warunki procesu edukacyjnego tj zasady, metody, formy, środki dydaktyczne
- zewnętrzną organizację nauczania ( np. posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce )
- warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności ( metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania ).
DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH – KILKA UWAG OGÓLNYCH
Kto ( poradnia czy nauczyciel ) powinien określać na czym konkretnie ma polegać dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom?
Poradnia daje przede wszystkim wskazania ogólne na podstawie badań diagnostycznych, zaś nauczyciele konkretyzują je w ciągu bezpośredniej pracy z dzieckiem .
Czy został sformułowany np. przez Ministerstwo Edukacji lub poszczególne kuratoria oświaty katalog zawierający możliwości dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom i jeżeli taki katalog został sformułowany, to gdzie on jest dostępny ?
Nie, i trudno przypuszczać aby kiedykolwiek taki katalog mógł powstać.
( odpowiedzi udzielone na forum internetowym przez prof. M. Bogdanowicz )
Dostosowanie wymagań
- powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania
- nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną
- nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych
- nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę uczniowi na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego
W przepisach jest mowa o dostosowaniu wymagań do psychofizycznych możliwości ucznia, a nie o ich obniżeniu. Zatem nauczyciel, stosujący wobec ucznia np. z dysleksją rozwojową łagodniejsze kryteria oceniania w zakresie tych sprawności i umiejętności, które sprawiają mu szczególne problemy, ma prawo wymagać od niego większego wkładu pracy w porównaniu z innymi uczniami.
Stwierdzenie dysfunkcji nie zwalnia uczniów z obowiązków szkolnych. Przeciwnie: uczeń taki powinien wykazać się samodzielną pracą, wykonywać dodatkowe zadania i ćwiczenia, zalecone specjalnie dla niego, które pomogą mu w przezwyciężeniu trudności.
Dyrektor szkoły zwalnia ucznia:
- z wadą słuchu;
- z głęboką dysleksją rozwojową;
- z afazją;
- z niepełnosprawnościami sprzężonymi;
- z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera;
z nauki drugiego języka obcego nowożytnego do końca danego etapu edukacyjnego na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia oraz na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, z której wynika potrzeba zwolnienia z nauki tego języka obcego nowożytnego.
